Właściciele agam, którzy nie mieli wcześniej styczności z gadami bardzo często są zaskoczeni lub zaniepokojeni, kiedy kolory jaszczurki stają się bledsze, a zwierzę niepostrzeżenie zaczyna tracić płaty skóry. Czy to rzeczywiście powód do niepokoju? Nie ma się czego obawiać! Wszystkie te objawy wskazują na to, że jaszczurka przechodzi linienie.
Czym jest linienie?
Linienie jest naturalnym procesem występującym u gadów. Polega na zrzucaniu naskórka, który ma ograniczoną możliwość rozciągnięcia się – łuska gada składa się z białka keratynowego, które nie jest elastyczne. Aby zwiększyć objętość ciała, mała agama brodata musi zmienić nakrycie wierzchnie, które będzie pasowało do jej aktualnego rozmiaru.
Linienie pozwala zregenerować uszkodzony naskórek, ponieważ nowa powłoka zastępuje starą, redukując ewentualnie uszkodzenia. Skóra zrzucona podczas linienia jest nazywana wylinką. Nowa skóra zastępująca dawną powłokę jest bardziej lśniąca, a jej kolory są bardziej intensywne.
Jak często linieje agama brodata?
Częstotliwość linienia agamy zależy od jej wieku oraz wagi. Młode agamy mające do kilku miesięcy linieją bardzo często i bardzo szybko z uwagi na dynamiczny wzrost. Linienie u maluchów przebiega raz na 2-3 tygodnie. Odstęp między kolejnymi wylinkami zwiększa się z wiekiem. Agamy mające kilka miesięcy będą linieć raz na 1-2 miesiące. Razem ze zrzuceniem wylinki możemy bardzo często zaobserwować zmianę koloru jaszczurki lub nabranie bardziej intensywnych barw. Niekiedy kolorystyka zwierzaka zmienia się diametralnie z każdym kolejnym linieniem – jest to zupełnie normalne. Stałe barwy, które pozostaną z agamą do końca życia, zwierzę osiągnie po około 12 miesiącach (pod warunkiem właściwego rozwoju).
Dorosłe agamy, które już nie rosną również będą zrzucać wylinkę przez całe życie. W takim przypadku linienie będzie pełniło funkcję regeneracyjną. Jeśli agama posiadała na skórze urazy mechaniczne lub otarcia, to najpewniej nowa skóra przynajmniej częściowo zredukuje powstałe uszkodzenia. Dorosłe agamy nie linieją tak często i tak szybko jak maluchy. W tym przypadku linienie będzie występować raz na kilka miesięcy lub rzadziej – zwykle 2-3 razy w ciągu roku.
Ilu konkretnie wylinek możemy spodziewać się na każdym etapie życia agamy i jak długo będzie trwało każde z nich? Szczegóły w tabeli poniżej:
Wiek agamy | Częstotliwość linienia | Długość trwania linienia |
0-6 miesięcy | Co 1-3 tygodnie | 1-3 dni |
6-18 miesięcy | Co 6-8 tygodni | 1-2 tygodnie |
Powyżej 18 miesięcy | 2-3 razy do roku | Do 3 tygodni |
Oczywiście nie są to sztywne ramy i oprócz wieku istotna jest też waga agamy – jedne będą rosnąć szybciej, inne wolniej. Jeśli agama chorowała lub jej wzrost został spowolniony przez pasożyty, wówczas wylinka może, a pewnie nawet będzie przebiegać w zwolnionym tempie, dopóki jaszczurka nie wyzdrowieje. Martwić możemy się wtedy, kiedy wylinka nie pojawia się przez dłuższy czas.
Jak rozpoznać linienie?
Linienie nie będzie przebiegać nagle. Kilka dni lub tygodni przed zrzuceniem starej skóry agama będzie przygotowywać się do całego procesu. Wówczas możemy zaobserwować następujące symptomy wskazujące na nadchodzące linienie:
- Skóra agamy blednie lub ma ciemniejsze kolory.
- Wybrane części ciała pokrywa biała skóra – będzie to oznaczało, że stara skóra stopniowo odkleja się od nowej powłoki znajdującej się pod nią. Nie musi to następować od razu na całym ciele. Agamy zrzucają wylinkę partiami, a więc może być tak, że najpierw białe będą łapy, ogon i głowa, a dopiero potem plecy i reszta ciała.
- Nadymanie oczu – skóra w okolicy oczu może puchnąć, co niektórym posiadaczom może wydawać się przerażające. Tymczasem agama celowo napompowuje okolice oczu, po to, by odkleić i zerwać starą skórę wokół powiek. Rozluźniona skóra będzie łatwiej schodzić.
- Ocieranie się o ścianki terrarium i chropowate powierzchnie – przechodzenie wylinki nie jest dla agamy niczym przyjemnym. Towarzyszy jej uczucie swędzenia, więc próbuje w ten sposób podrapać się, by przynajmniej w jakimś stopniu odczuć ulgę i przy okazji zerwać starą skórę.
- Zmienny nastrój – agama może być bardzo pobudzona i niespokojna lub ospała i niechętna na jakiekolwiek aktywności.
- Utrata apetytu – agama może odmawiać przyjmowania pokarmu, ponieważ jest skupiona na zrzuceniu skóry. Nie oznacza to, że nie powinniśmy jej podawać jedzenia oraz wapnia i witamin. Można rzucić kilka owadów lub roślin i pozostawić decyzję o ich spożyciu gadowi.
Jak pomóc agamie przejść linienie?
W większości przypadków, agamie brodatej uda się samodzielnie przejść wylinkę i jeśli będzie mieć odpowiednie warunki w terrarium nie będzie konieczna jakakolwiek interwencja właściciela. Podczas linienia skóra będzie schodzić płatami i będzie odbywać się to partiami. Nie będzie to wyglądać tak jak u węży, które zrzucają starą skórę na raz.
Na czas wylinki powinniśmy zadbać o następujące kwestie:
- Zwiększenie wilgotności w terrarium – jej poziom powinien wynosić 60-70%, wyższą wilgotność możemy zapewnić spryskując wnętrze terrarium wodą.
- Wstawienie do terrarium miski/basenu z wodą, by w razie potrzeby agama mogła z nich skorzystać i wykąpać się.
- Wstawienie do terrarium elementów o chropowatej i szorstkiej strukturze, np. kamienie, korzenie – agama będzie mogła się o nie ocierać, by pomóc zejść skórze.
Jeśli widzimy, że gad ma problem ze zrzuceniem skóry możemy mu pomóc. Sama pomoc nie będzie polegała na wyręczeniu agamy przy linieniu, a na złagodzeniu przebiegu wylinki. Możemy to zrobić w następujący sposób:
- Kąpiel w ciepłej wodzie – pozwoli ona zmiękczyć skórę gada. Woda powinna mieć temperaturę 30-35 stopni.
- Smarowanie liniejących miejsc żelem do USG na bazie wody bez dodatków – złagodzi on uczucie swędzenia i rozluźni zaciśniętą skórę.
- Smarowanie oliwką dla dzieci lub wazeliną – zapewnią one stałe natłuszczenie liniejących miejsc i również złagodzą uczucie swędzenia.
- U dorosłych agam – delikatne szczotkowanie pleców szczoteczką do zębów.
Podczas linienia możemy zaobserwować jak niektóre agamy spożywają wylinkę. Nie jest to nic niewłaściwego, ponieważ to przystosowanie ewolucyjne gada. Dzikie agamy mogą mieć problem ze znalezieniem pożywienia, dlatego zjadają skórę, która pozwoli im odzyskać przynajmniej część utraconych wartości odżywczych.
Jeżeli posiadamy agamę brodatą silkback wówczas będziemy musieli interweniować przy każdym linieniu. Z uwagi na brak łusek u tej odmiany, skóra nie będzie odchodzić tak łatwo i niekiedy będzie przyklejać się do nowej skóry. Taką agamę należy smarować oliwką przy każdym linieniu, by ułatwić złuszczanie starego naskórka, możemy też zorganizować jej kąpiel w ciepłej wodzie.
Absolutnie nie należy próbować zrywać na siłę wylinki z ciała agamy. Linienie jest procesem fizjologicznym, który musi przebiegać w określony sposób. Jeśli zerwiemy skórę, która nie jest gotowa do zrzucenia, możemy wyrządzić jaszczurce krzywdę i doprowadzić do obrażeń skóry i powstawania ran. Jedyna skóra, którą możemy usunąć, to ta, która już sama odeszła, jest sucha i odstaje od ciała jaszczurki. Należy to jednak robić ostrożnie, ponieważ sucha skóra w dalszym ciągu jest przyczepiona do skóry, która jeszcze nie odeszła.
Problemy z wylinką - co wtedy?
Istnieje kilka miejsc na ciele jaszczurki, które szczególnie u młodej agamy są narażone na problemy podczas linienia. W takim przypadku konieczny jest stały nadzór, który będzie polegał na sprawdzaniu czy wylinka schodzi we właściwy sposób. Do miejsc, na które powinniśmy zwrócić szczególną uwagę należą:
- Łapy i palce – zasuszona wylinka może zaciskać się wokół kończyn zwierzęcia i blokować dopływ krwi. Jeśli nie zainterweniujemy w porę, może to doprowadzić do martwicy palców lub łap, które najpierw zaczną czarnieć, a potem uschną i odpadną. Jeśli widzimy, że skóra z łapek schodzi opornie, należy nasmarować je oliwką lub żelem USG i powtarzać tę czynność do czasu, aż nie zobaczymy, że wylinka zeszła.
- Końcówka ogona – podobnie jak w przypadku palców i łap, końcówka ogona również jest podatna na zaciskanie się wylinki. Działamy w podobny sposób smarując oliwką lub żelem USG, tak by miejsce było stale nawilżone lub natłuszczone.
- Nos – może zdarzyć się, że wylinka odstaje lub wchodzi do nosa, wówczas usuwamy ją delikatnie pęsetą lub paznokciem, by nie blokować układu oddechowego.
Jeśli agama nie przechodzi wylinki lub ma problemy z jej przejściem, może to oznaczać, że jest niewłaściwie suplementowana, jej dieta nie jest zbilansowana, ma niewłaściwe oświetlenie UVB w terrarium lub w zbiorniku jest niewłaściwa wilgotność i temperatura. Warto wtedy sprawdzić, czy wszystkie warunki otoczenia jak również żywienia są prawidłowe.