Pewną prawidłowością jest, że osoby, które weszły w świat terrarystyki już tak łatwo go nie opuszczają i zarażają się pasją, chcąc dalej rozwijać swoje domowe hodowle. Zwykle jest tak, że jeśli posiadamy jedną agamę, to po jakimś czasie może pojawić się chęć kupna kolejnej odmiany, która skradła nasze serce. Jeśli będziemy trzymać jaszczurki w oddzielnych terrariach, raczej nie będziemy narażeni na nieprzewidziane sytuacje. Kontrowersje i sytuacje problematyczne dotyczą trzymania kilku agam w jednym zbiorniku i o tym będzie tekst.
Dzikie agamy odpowiedzią na pytanie
Dlaczego właściwie chcemy trzymać kilka agam w jednym terrarium? Motywacje właścicieli są różne:
- W odczuciu posiadacza pojedyncza jaszczurka może czuć się samotna, więc chce jej zapewnić towarzystwo, które ma wpłynąć na jej szczęście.
- Wydaje im się, że para składająca się z samca i samicy jest naturalna – wszak u większości znanych gatunków zwierząt, takie łączenie jest zupełnie normalne i samiec będący głową rodziny, chroni stado.
- Kupują kilka agam dzieciom lub sobie, tak by każdy miał „swoją”, ale nie mają wystarczająco dużo miejsca w domu na dwa terraria.
- Chcą rozmnażać jaszczurki nie posiadając wiedzy hodowlanej, więc umieszczają dwie agamy w jednym terrarium sądząc, że jedna drugiej nic nie zrobi, skoro są różnych płci.
Wszystkie powyższe postawy są błędne. Sama chęć posiadania drugiej czy kolejnej agamy powinna ustąpić miejsca odpowiedzialności – przede wszystkim liczy się dobro jaszczurki.
Agamy brodate nie są jaszczurkami stadnymi – nie tworzą one par na całe życie, nie żyją wspólnie na określonej przestrzeni, nie występują u nich więzi rodzinne – najbezpieczniej i najlepiej czują się, kiedy są samotne. W naturze spotkanie dwóch agam brodatych następuje w drodze przypadku lub podczas okresu godowego. Spotkania takie odbywają się na otwartej przestrzeni, więc w razie braku chęci na interakcję, jaszczurki omijają się.
Błędne jest przekonanie, że agama brodata przebywająca samotnie w terrarium potrzebuje towarzystwa. Niektórzy właściciele gadów sądząc, że zwierzę odbiera emocje w ten sam sposób, co ludzie (lub inne gatunki zwierząt żyjące stadnie) nieświadomie wyrządzają jaszczurce krzywdę wprowadzając jej innego lokatora do terrarium.
Ustalenie hierarchii i dominacja
Nie bez powodu mówi się, że gady cierpią w ciszy. Jeśli coś im się nie podoba, nie zakomunikują nam tego wprost albo chociażby wydając odgłos. Zachowania, które mogą nam się wydawać zabawne, rozczulające albo świadczyć o więzach np. leżenie jednej jaszczurki na drugiej, to w sporej części przypadków mniej lub bardziej okazana dominacja. Zwierzęta wszystkich gatunków, które żyją w stadach zawsze ustalają hierarchię i podobnie będzie u agam brodatych trzymanych razem.
Dominacja i ustalanie hierarchii same w sobie są naturalnym zjawiskiem w świecie zwierząt, więc samo ich występowanie nie powinno nikogo szokować. Niepokoić powinniśmy się wtedy, kiedy przeradza się ona w agresję, okaleczenia lub odbija się negatywnie na zdrowiu któregokolwiek osobnika ze stada. Niechętne pobieranie pokarmu, rzadkie przebywanie na wyspie ciepła, utrata wagi, utrzymująca się apatia mogą być przejawami dominacji jednego osobnika nad drugim. Odpowiedzialny właściciel powinien zadać sobie pytanie, czy będzie w stanie nad taką sytuacją zapanować oraz czy poznał na tyle dobrze ten gatunek, że prawidłowo odczyta zachowania jaszczurek.
Przeczytaj także tekst na temat aklimatyzacji agamy w nowym miejscu:
Jakich agam NIE NALEŻY trzymać razem?
Nie każdy wariant wspólnej hodowli będzie bezpieczny lub potencjalnie bezpieczny. Poniżej opiszę warianty hodowli, które są bezwzględnie niewskazane i mogą być zagrożeniem dla zdrowia i życia agamy:
- Samiec i samica – w naturze gady spotykają się tylko na czas kopulacji, po której każda jaszczurka rozchodzi się w swoją stronę. Jeśli na terenie ograniczonego terrarium pojawią się dwie agamy różnych płci, to samica będzie żyła w nieustannym stresie, ponieważ nie będzie miała gdzie odejść i ukryć się przed niechcianymi zalotami. Samcem, mającym ciągle w zasięgu wzroku samicę, będą rządzić hormony, prowadzące do ciągłej kopulacji wbrew woli samicy. W rezultacie doprowadzi to do pogorszenia stanu zdrowia jaszczurki. Może ona odmawiać jedzenia, tracić wagę lub zajść w przedwczesną ciążę, jeśli nie osiągnęła odpowiedniego wieku i wagi, nie mówiąc już o dotkliwych obrażeniach ciała, które będą powstawać w wyniku gryzienia przez samca podczas stosunków płciowych. Stres występujący w okresie ciąży może doprowadzić do zatrzymania jaj u samicy i konieczna będzie interwencja weterynarza. W ekstremalnych przypadkach zwierzęta mogą tracić również kończyny, ponieważ samica o bardziej dominującym charakterze może próbować walczyć z samcem. W warunkach hodowlanych, samca dopuszcza się do samic wyłącznie na czas rozmnażania, po którym agamy są rozdzielane.
- Dwa samce – jak u wielu gatunków zwierząt, samce traktują się jak konkurencja. Umieszczając dwa samce w jednym terrarium możemy być pewni nieustannych walk, kończących się zadrapaniami, ranami, prowadzącymi docelowo do śmierci słabszego osobnika bądź poturbowania obydwu jaszczurek. W sieci można znaleźć mnóstwo zdjęć obrazujących następstwa takich walk. Najczęściej są one bardzo drastyczne i pokazują jaszczurki pozbawione palców, łap, ogonów oraz mających liczne zadrapania i rany na całym ciele.
- Mała i duża agama brodata – agamy nie odczuwają więzi rodzinnych. Nie możemy liczyć na opiekę ze strony matki, jeśli umieścimy jej potomstwo w tym samym terrarium. Maluchy w okamgnieniu zostaną zjedzone przez dorosłą samicę, ponieważ będzie je poczytywać jako ruchomy pokarm, a nie własne dzieci. Podobnie będzie mieć się sytuacja z różnymi rozmiarowo jaszczurkami. Jeśli jednak jedna z nich znacząco odbiega od rozmiaru i wagi drugiej, należy je trzymać w oddzielnych terrariach, ponieważ większa z nich może pogryźć lub nawet zjeść mniejszego osobnika.
- Agama i inne gatunki zwierząt – nie łączymy agam z innymi gatunkami jaszczurek, ponieważ będą traktować się jak konkurencję i prędzej czy później wyrządzą sobie nawzajem krzywdę. Agama i gekon w jednym terrarium to przepis na natychmiastową masakrę, więc nie próbujmy takich łączeń. Przyjaźnie międzygatunkowe między gadami i innymi zwierzętami nie występują, więc nawet wypuszczanie jaszczurki w obecności psa lub kota może być niebezpieczne.
Warunkowo dopuszczalne łączenia agam
Poniżej opiszę warianty hodowli, które mogą być warunkowo dopuszczalne. NIE OZNACZA TO, że są one wskazane, polecane lub bezpieczne.
Trzymanie kilku agam w terrarium to wciąż temat bardzo mocno dyskusyjny. Mimo że można spotkać właścicieli twierdzących, że ich agamy żyją ze sobą kilka lat i nie zrobiły sobie krzywdy, to jedna czy nawet kilka sytuacji nie oznaczają reguły i należy zachować ostrożność oraz rozwagę.
W tym wszystkim nie chodzi przecież o to, żeby komuś coś udowadniać, lecz minimalizować ryzyko niebezpiecznych sytuacji dla zwierzaka.
Każda agama brodata może mieć nieco inne usposobienie i charakter, więc to, że u kogoś sprawdziło się trzymanie jaszczurek razem wcale nie musi oznaczać, że wszędzie będzie to wyglądać tak samo.
Warto przed stworzeniem haremu przemyśleć sobie, czy jesteśmy przygotowani zarówno technicznie jak i emocjonalnie na możliwe następstwa, które niesie wspólna hodowla. Decydując się na hodowlę haremową ZAWSZE musimy mieć w zapasie terrarium, które w sytuacji konfliktów pozwoli na rozdzielenie jaszczurek. Konieczne jest też stałe monitorowanie stosunków panujących między jaszczurkami. W przeciwnym wypadku konflikty wewnątrz stada będą eskalować i mogą skończyć się tragicznie.
Jakie agamy możemy trzymać razem?
Możliwe scenariusze wspólnej hodowli wraz z możliwymi negatywnymi skutkami opisuję poniżej:
- Samiec i dwie lub kilka samic – takie stado pozwala rozkładać uwagę samca na kilka samic, więc hipotetycznie nie powinno dojść do zamęczania wyłącznie jednej agamy. W praktyce jednak może okazać się, że samiec upatrzy sobie jedną z samic ignorując pozostałe. Rezultat jest taki, że zamęczoną jaszczurkę i tak trzeba oddzielić od stada.
W związku z tym, że jaszczurki nieustannie będą przebywać razem, mamy zapewnione regularne składanie jaj, które samo w sobie jest dla samicy bardzo wyczerpujące i odbija się negatywnie na jej zdrowiu, a dodatkowo jest jeszcze narażona na stres związany z przebywaniem z innymi agamami. Powraca też problem związany z ciążą i możliwym zatrzymaniem jaj – na czas składania jaj powinniśmy oddzielić jaszczurkę od pozostałych, tak by miała zapewniony spokój. - Same samice – choć wydawałoby się, że całym „złem” jest samiec, to kilka samic przebywających w jednym terrarium również może sobie nawzajem wyrządzić krzywdę. Jak już wspomniałem wcześniej, życie w jakimkolwiek zwierzęcym stadzie zaczyna się od ustalania hierarchii. Bardziej uległe samice dadzą znać machając łapą, że się podporządkowują i odbędzie się to bezkrwawo, ale będą zdarzać się też takie, które będą miały silny temperament i wówczas może dojść do wzajemnych pogryzień. Nie ma w tej sytuacji znaczenia nawet fakt, że samice pochodzą z jednego miotu (więzi rodzinne między agamami nie istnieją). Czasami agamy mogą rosnąć przez długi czas żyjąc w koegzystencji i a do aktu agresji dojdzie niespodziewanie. Wówczas należy je rozdzielić. Trzymając kilka samic, warto mieć też na uwadze, że dominująca samica czasami może przyjąć rolę samca. Może wówczas imitować stosunki płciowe z podległymi samicami, które też mogą skutkować pogryzieniem głowy samicy zdominowanej, tak jak ma to miejsce przy stosunku z samcem.
Kilka agam razem - na co zwrócić uwagę?
Jeśli chcemy trzymać kilka agam w jednym terrarium, należy pamiętać o tym, że standardowe minimalne wymiary 120x60x60 cm nie będą wystarczające i najlepiej zwiększyć wówczas przestrzeń życiową do 200x70x70 cm. W ten sposób możemy przynajmniej w jakimś stopniu zminimalizować ryzyko występowania konfliktów.
Oprócz stałego monitorowania zachowań agam, dobrym nawykiem jest regularne ważenie osobników przebywających razem – pozwoli nam to sprawdzić czy każda z agam rozwija się równomiernie oraz czy przyrost masy jest prawidłowy. Jaszczurki, które najszybciej będą zyskiwać przyrosty możemy z dużym prawdopodobieństwem określić dominującymi osobnikami. Regularne sprawdzanie wagi pozwoli nam uniknąć sytuacji, kiedy jeden z osobników przerośnie drugiego na tyle, że będzie w stanie go skrzywdzić – jest to szczególnie ważne w przypadku małych agam.
U podrośniętych jaszczurek, które przekraczają 200 gramów, kilkanaście czy nawet kilkadziesiąt gramów nie powinno stanowić różnicy, bo jedna nie będzie w stanie zjeść drugiej.
Podsumowanie
Temat wspólnego trzymania agam, mimo że jest kontrowersyjny, tak naprawdę odwołuje się wyłącznie do odpowiedzialności właściciela. Zanim stworzymy wspólne terrarium dla kilku smoków, warto przemyśleć na spokojnie, czy jesteśmy gotowi na ewentualne trudności, które mogą się pojawić i pamiętać o tym, by na pierwszym miejscu zawsze stawiać dobro agamy.
Agama brodata najszczęśliwsza będzie wtedy, kiedy będzie przebywać w zbiorniku w pojedynkę, a towarzystwo człowieka będzie dla niej w zupełności wystarczające.